Το Βυζαντινό Φρούριο.

Το μεγαλύτερο και αρχαιότερο μνημείο της πόλης. Χτίστηκε περί τον 4ο αι. μ. Χ. για λόγους οικονομικό-στρατιωτικούς μια και από εδώ περνούσε η Εγνατία οδός. Την πόλη της Κομοτηνής περιτείχισε ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος Α' (379 - 395 μ.Χ.) επειδή κρίθηκε ως σημείο στρατηγικής σημασίας. Από εδώ περνούσε η Εγνατία Οδός και για στρατιωτικο-οικονομικούς λόγους η πόλη οχυρώθηκε με τείχος, κτισμένο με λίθους και ισχυρά κεραμοκονία. Οριζόντιες στρώσεις τεσσάρων βησάλων ενισχύουν την συνοχή του. Η πρώτη απέχει από το σημερινό έδαφος περίπου 1μ., ενώ η επόμενη επαναλαμβάνεται μετά το 2μ. Είχε συνολικά δεκαέξι πύργους, από τους οποίους οι δώδεκα ήταν ορθογωνικοί και οι τέσσερις κυκλικοί στις γωνίες του. Το ύψος του έφτανε στα 9,60μ. Είχε δυο κύριες εισόδους στην ΝΔ και την ΝΑ πλευρά, ενώ υπήρχαν και δυο μικρότερες. Με την πάροδο των αιώνων και την καταστροφή των γειτονικών οικισμών, χάρη στην προστασία που πρόσφερε, έγινε πόλος έλξης για τους πληθυσμούς της περιοχής. Το τείχος έμεινε ανέπαφο ως το1363.

Οι τούρκοι, κατά την διάρκεια των εισβολών τους, κατέστρεψαν ένα μέρος του κάστρου και έχτισαν με τις πέτρες του τζαμιά. Το καταστροφικό έργο συνέχισαν οι Βούλγαροι, οι οποίοι το 1910 κατεδάφισαν τους πύργους και ένα μεγάλο μέρος του τείχους που είχε απομείνει. Σήμερα παραμένει ένα παραμελημένο μνημείο, θύμηση του ένδοξου παρελθόντος της πόλης.

Εκτενείς μαρτυρίες για την ιστορία του δεν έχουμε. Ο καθηγητής Στ. Κυριακίδης βεβαίωσε ότι στα μαθητικά του χρόνια διάβασε εντοιχισμένη επιγραφή, σε κάποιο πύργο, που έγραφε "Θεοδοσίου κτίσμα". Δυστυχώς το φρούριο δεν διατηρήθηκε ακέραιο, αλλά έχει καταστραφεί από το 1910 και εξής στα αρκετά σημεία του. Μέσα στα όριά του, στο βορειοδυτικό άκρο, είναι κτισμένο το Μητροπολιτικό Μέγαρο σε βυζαντινό ρυθμό.

Ο Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Βρίσκεται στο εσωτερικό του φρουρίου στην ανατολική του πλευρά. Είναι τετράκλιτος με νάρθηκα, ξυλόστεγος και το δάπεδότου βρίσκεται σε χαμηλότερο επίπεδο από αυτό του γύρο χώρου. Χτίστηκε την εποχή της τουρκοκρατίας (1800) πάνω στα θεμέλια βυζαντινού ναού, για το οποίο έχουμε αναφορά στα 1548 από τον περιηγητή Pierre Belon. Ο ναός στην σημερινή του μορφή είναι αναστηλωμένος και έχει κηρυχθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο. 

Σημαντική από καλλιτεχνική άποψη είναι η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, που μπορεί να χρονολογηθεί μεταξύ 15ου και 16ου αιώνα. Το περίτεχνο τέμπλο με το δαντελωτό διάκοσμο ακολουθεί την ηπειρωτική σχολή. Ακόμη αξιόλογα έργα των αρχών του 19ου αιώνα αποτελούν ο δεσποτικός θρόνος και ο άμβωνας.

Το Γενί Τζαμί.

Μεταφράζεται ως το Νέο Τέμενος και είναι ένα οθωμανικό μνημείο, το οποίο χρονολογείται από το 1585- ή σωστότερα- αν κρίνουμε από το όνομα του ιδρυτή του, λίγο μετά το 1600. Βρίσκεται στο κέντρο της Κομοτηνής και δίπλα του βρίσκεται η Μουφτεία της Ροδόπης. Το Τέμενος έχει τετράγωνη αίθουσα προσευχής και αρχιτεκτονικά έχει επηρεαστεί από την αισθητική του νεοκλασσικισμού.

Το Εσκί Τζαμί.

Μεταφράζεται ως το Παλαιό Τέμενος και είναι ένα οθωμανικό μνημείο, το οποίο σύμφωνα με τον Εβλιγιά Τσελεμπή, χρονολογείται από το 1608-9 ή το 1677-78, κατά μια επιγραφή. Βρίσκεται στο κέντρο της Κομοτηνής, κοντά στο Ιμαρέτ της πόλης.

Εκκλησιαστικό Μουσείο (Ιμαρέτ).

Από τα παλαιότερα οθωμανικά μνημεία της Θράκης. Ταυτίζεται με το Ιμαρέτ, το αρχαιότερο οθωμανικό μνημείο της Ευρώπης, κτισμένο το 1370-1380. Σήμερα ανήκει στη Μητρόπολη Μαρωνείας και Κομοτηνής, λειτουργεί ως Εκκλησιαστικό Μουσείο και είναι επισκέψιμο. Η συλλογή του Μουσείου περιλαμβάνει εκκλησιαστικά αντικείμενα, όπως φορητές εικόνες, ιερά σκεύη, ιερατικά άμφια, χειρόγραφα, λειτουργικά βιβλία και άλλα εκκλησιαστικά κειμήλια. Το μουσειακό υλικό καλύπτει τη χρονική περίοδο από τον 16ο αιώνα έως τις αρχές του 20ου αιώνα.

Βρίσκεται στην Οδό Ξενοφώντος 8

Πύργος του Ωρολογίου.

Βρίσκεται στο κέντρο της Κομοτηνής. Χτίστηκε στα 1884, την εποχή του Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ. Στην δεκαετία του 1950 έγιναν αρχιτεκτονικές επεμβάσεις και πήρε την σημερινή του μορφή.

Το κεντρικό Ηρώο

Βρίσκεται στην δυτική εξωτερική πλευρά του δημοτικού άλσους. Στο κέντρο ορθώνεται ογκώδεις στήλη ύψους 14μ., που φέρει τεράστιο μεταλλικό ομοίωμα ξίφους, τοποθετημένου κατακόρυφα. Όλη η επιβλητική κατασκευή καλύπτεται από λευκό μάρμαρο. Το Ηρώο είναι το επίκεντρο του εορτασμού των εθνικών κ. α. επετείων. Εδώ πραγματοποιούνται οι καταθέσεις στεφάνων, ενώ κάθε Κυριακή γίνεται η έπαρση και υποστολή της ελληνικής σημαίας με τη συνοδεία στρατιωτικού αγήματος και φιλαρμονικής, που ανακρούει τον εθνικό. Οι στιγμές αυτές, όχι σπάνια , προκαλούν αμηχανία στον αμύητο περιηγητή, ο οποίος παρακολουθεί το μέγεθος του σεβασμού τον οποίο επιδεικνύουν όλοι οι διερχόμενοι –εποχούμενοι και πεζοί –που παραμένουν σε πλήρη ακινησία έως ότου η σημαία ολοκληρώσει πλήρως την κίνησή της πάνω στον υψηλόκορμο ιστό.
 

Το παλιό Ηρώο

Βρίσκεται στο μικρό άλσος απέναντι από το Αρχαιολογικό Μουσείο. Είναι έργο του ταλαντούχου ντόπιου γλύπτη Πέτρου Μοσχίδη, φτιαγμένο από ατόφιο μάρμαρο στα 1930. Σε δυο μεγάλες μαρμάρινες πλάκες που προστέθηκαν αργότερα, είναι χαραγμένα τα ονόματα των 63 θυσιασθέντων Κομοτηναίων κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-41.